Historia Citroëna - Od fabryki kół zębatych do innowacyjnej ikony motoryzacji

Historia Citroëna to pasjonująca podróż przez stulecie innowacji. Poznaj, jak firma z polskimi korzeniami stała się symbolem francuskiej motoryzacji i kreatorem przełomowych rozwiązań technicznych.

Rozpoczynając opowieść o historii Citroëna, nie sposób nie zatrzymać się na chwilę przy charakterystycznym logo z podwójnymi szewronami. Ten symbol, znany dziś na całym świecie, ma swoje początki w Polsce! Wielu kierowców, mijając na drodze samochody z tym emblematem, nie zdaje sobie sprawy, jak fascynująca jest historia marki i jej założyciela – człowieka o wyjątkowej wizji, który zrewolucjonizował europejską motoryzację.

Moją osobistą fascynację Citroënem zapoczątkowało spotkanie z klasycznym modelem DS, gdy byłem nastolatkiem. Ten futurystyczny samochód z lat 50., który nawet dziś wygląda nowocześnie, otworzył mi oczy na to, czym może być prawdziwa innowacja w projektowaniu samochodów. Od tamtej pory historia tej wyjątkowej marki nieustannie mnie inspiruje.

"Samochody Citroëna nie są tworzone jedynie jako przedmioty konsumpcyjne, do przemieszczania się z punktu A do punktu B. Tworzymy mobilne dzieła sztuki." - Chris Bangle, były dyrektor ds. designu

Początki związane z Polską - narodziny wizjonera

Historia Citroëna zaczyna się 5 lutego 1878 roku, kiedy to w Paryżu przychodzi na świat André Citroën – syn francuskiego handlarza diamentami Luisa Citroëna i Polki Maszy Amelii Kleinman pochodzącej z Warszawy. Ta polsko-francusko-holenderska mieszanka kulturowa wpłynęła na osobowość przyszłego twórcy marki, czyniąc go człowiekiem o szerokich horyzontach.

Co ciekawe, nazwisko rodziny pierwotnie brzmiało Limoenman ("człowiek z cytrynkami"), ale dziadek André, Barend, zdecydował się na jego zmianę. Młody André otrzymał staranne wykształcenie, kończąc prestiżową paryską École Polytechnique.

Przełomowe odkrycie w Polsce

Kluczowym momentem dla powstania przyszłej marki była wizyta André Citroëna w Polsce w 1900 roku. Podczas pobytu w miejscowości Głowno koło Łodzi, w tamtejszej walcowni miedzi, zobaczył on drewniane koła zębate o specyficznym daszkowym uzębieniu (w kształcie litery V).

Wykształcenie inżynierskie pozwoliło mu natychmiast dostrzec zalety takiej konstrukcji:

• Możliwość przenoszenia większych obciążeń
• Cichsza praca mechanizmów
• Większa trwałość

Zafascynowany tym rozwiązaniem, André nabył prawa do produkcji takich kół, co stało się fundamentem jego przyszłej działalności. Po powrocie do Francji w 1902 roku założył fabrykę produkującą stalowe koła zębate o takim właśnie daszkowym uzębieniu. To od nich pochodzi charakterystyczny symbol podwójnego szewrona, który do dziś jest logo Citroëna.

Od przekładni do samochodów - narodziny marki

Firma produkująca koła zębate szybko zyskała renomę, a jej produkty były wykorzystywane w wielu maszynach i pojazdach, w tym nawet w mechanizmie sterowym słynnego Titanica czy w samochodach Rolls-Royce'a. Doświadczenie w produkcji części mechanicznych oraz fascynacja nowymi technologiami popychały André w stronę motoryzacji.

W 1908 roku Citroën objął stanowisko dyrektora technicznego firmy Mors produkującej samochody. Poznał tam tajniki przemysłu motoryzacyjnego, a jego wizyta w fabrykach Forda w USA zapoznała go z koncepcją masowej produkcji na taśmie montażowej. To doświadczenie okazało się bezcenne dla jego przyszłej działalności.

Podczas I wojny światowej Citroën służył w armii francuskiej, a jego fabryka została przekształcona do produkcji amunicji, osiągając imponującą wydajność 55 tysięcy pocisków dziennie. Już wtedy André wykazywał się nowatorskim podejściem do zarządzania, wprowadzając wiele udogodnień dla pracowników, w tym specjalną opiekę nad zatrudnionymi kobietami.

Powstanie Automobiles Citroën

Pod koniec wojny, w 1919 roku, André Citroën postanowił wykorzystać swoją fabrykę do produkcji samochodów. 4 czerwca 1919 roku oficjalnie powstała firma "Automobiles Citroën", a wkrótce potem z fabryki wyjechał pierwszy model – Citroën Typ A.

"Najlepszą reklamą dla samochodów Citroëna będzie ich jakość i wytrzymałość" - André Citroën

Ten pierwszy samochód, oferowany w cenie 7950 franków, był już wtedy wyposażony w elementy, które u konkurencji były dodatkowo płatne – elektryczne światła, rozrusznik elektryczny i zapasowe koło. Co więcej, André wprowadził pionierski system ratalny, umożliwiający zakup auta osobom, które nie mogły jednorazowo wyłożyć całej kwoty.

Sukces przyszedł szybko – zaledwie 10 lat później Citroën produkował już 400 samochodów dziennie, co stanowiło około 1/3 całej produkcji samochodów we Francji. Wspierając sprzedaż, André Citroën jako pierwszy wprowadził także sieć autoryzowanych serwisów, oferujących części zamienne i profesjonalną obsługę.

Innowacje i pionierskie rozwiązania Citroëna

André Citroën był nie tylko świetnym inżynierem, ale także wizjonerem marketingu. Jako pierwszy wykorzystał wieżę Eiffla jako gigantyczny nośnik reklamowy – przez 10 lat, od 1925 do 1935 roku, nazwa "Citroën" wyświetlana była za pomocą 250 tysięcy żarówek i była widoczna nawet z odległości 30 kilometrów.

Organizował również spektakularne ekspedycje samochodowe, które miały pokazać niezawodność jego pojazdów:

• W 1922 roku samochody Citroëna jako pierwsze pokonały Saharę
• W 1924-1925 odbył się rajd przez Afrykę (Croisiere Noire)
• W 1931-1932 zorganizowano wyprawę przez Azję (Croisiere Jaune)

Traction Avant - rewolucja w motoryzacji

Prawdziwy przełom nastąpił w 1934 roku, kiedy Citroën wprowadził model Traction Avant. Ten samochód zrewolucjonizował przemysł motoryzacyjny, wprowadzając aż trzy przełomowe rozwiązania:

• Pierwszy masowo produkowany samochód z napędem na przednie koła
• Pierwszy z samonośnym nadwoziem (bez oddzielnej ramy)
• Pierwszy z niezależnym zawieszeniem wszystkich kół

Model Traction Avant wyprzedzał swoją epokę o dziesięciolecia i stał się wzorcem dla przyszłych generacji samochodów na całym świecie.

Niestety, koszty opracowania tego innowacyjnego modelu, w połączeniu z Wielkim Kryzysem, doprowadziły firmę do problemów finansowych. W grudniu 1934 roku Citroën ogłosił bankructwo i został przejęty przez firmę Michelin. Niedługo później, 3 lipca 1935 roku, André Citroën zmarł na raka żołądka w wieku zaledwie 57 lat.

Powojenny rozkwit i kultowe modele

Po drugiej wojnie światowej, pod kierownictwem Pierre'a Boulangera, Citroën kontynuował drogę innowacji. W 1948 roku zaprezentowany został model 2CV (znanej jako "Kaczka" lub "Brzydkie Kaczątko"), który powstał zgodnie z założeniem, że ma być samochodem dla mas – tanim, prostym, oszczędnym i funkcjonalnym. Zadaniem 2CV było "przewieźć cztery osoby i kosz jajek po polnej drodze, nie tłukąc ani jednego jajka".

Ten niepozorny, ale niezwykle praktyczny samochód stał się jednym z najbardziej ikonicznych pojazdów w historii motoryzacji. Produkowany był przez ponad 40 lat (do 1990 roku), a łącznie wyprodukowano około 3,9 miliona egzemplarzy.

DS - technologiczny cud i symbol statusu

W 1955 roku Citroën zaprezentował kolejny przełomowy model – DS (wymawiane jako "déesse", co po francusku oznacza "bogini"). Ten futurystyczny samochód wyróżniał się nie tylko awangardową stylistyką, ale przede wszystkim zastosowaniem hydropneumatycznego zawieszenia, które zapewniało niespotykany komfort jazdy i możliwość automatycznej regulacji wysokości.

DS wprowadziła też szereg innych innowacji:

• Hamulce tarczowe
• Wspomaganie kierownicy
• Półautomatyczna skrzynia biegów
• Reflektory skrętne (od 1967 roku)

Współpraca z Peugeotem i czasy współczesne

W latach 70. Citroën ponownie znalazł się w trudnej sytuacji finansowej. W 1974 roku firma została przejęta przez Peugeota, co doprowadziło do utworzenia grupy PSA Peugeot Citroën. Pomimo połączenia z innym producentem, Citroën zachował swoją tożsamość i kontynuował tworzenie oryginalnych, innowacyjnych samochodów.

W latach 80. i 90. pojawiły się kolejne charakterystyczne modele:

• CX (1974) – następca DS, z udoskonalonym zawieszeniem hydropneumatycznym
• BX (1982) – pierwszy "masowy" Citroën z zawieszeniem hydropneumatycznym
• XM (1989) – flagowa limuzyna z zawieszeniem Hydractive
• ZX (1991) – kompaktowy model z przesuwną tylną kanapą

Związki z Polską

Warto wspomnieć o wyjątkowych związkach Citroëna z Polską, które nie ograniczały się jedynie do pochodzenia matki założyciela. W 1928 roku André Citroën odwiedził Warszawę na zaproszenie polskiego rządu, co zaowocowało otwarciem w 1930 roku montowni samochodów w stolicy. Niestety, działała ona tylko do 1932 roku, kiedy to z powodu kryzysu gospodarczego i podpisania umowy licencyjnej z Fiatem przez polski rząd, Citroën wycofał się z produkcji.

W 1934 roku André Citroën wystąpił do polskiego rządu z propozycją budowy dużej fabryki samochodów, która miała być trzecią co do wielkości w Europie. Niestety, jego przedwczesna śmierć uniemożliwiła realizację tych planów.

"André Citroën był nie tylko inżynierem i biznesmenem, ale również człowiekiem pełnym humoru, który uwielbiał żarty" - Henri-Jacques Citroën, wnuk założyciela marki

Dziedzictwo innowacji - Citroën współcześnie

Przez ponad 100 lat swojego istnienia marka Citroën pozostała wierna wizji swojego założyciela – tworzenia samochodów, które wyróżniają się oryginalnością, innowacyjnością i praktycznością. Firma kontynuuje tradycję wprowadzania przełomowych rozwiązań, skupiając się obecnie na:

• Elektromobilności
• Komforcie jazdy
• Oryginalnym designie
• Praktycznych rozwiązaniach wnętrza

Po utworzeniu w 2021 roku koncernu Stellantis, Citroën nadal zachowuje swoją unikalną tożsamość, oferując samochody, które łączą francuską elegancję z praktycznością i innowacyjnością.

Podsumowanie: Duch innowacji żyje nadal

Historia Citroëna to opowieść o odwadze, innowacyjności i wizji przyszłości. Od kół zębatych z daszkowym uzębieniem, przez rewolucyjne Traction Avant, kultowe 2CV, futurystyczne DS, aż po współczesne modele – marka zawsze wyznaczała trendy i nie bała się eksperymentować.

Najbardziej fascynujące w historii Citroëna jest to, że firma nigdy nie tworzyła samochodów tylko po to, by jeździły. Każdy model miał swoją duszę, charakter i cel. Dzięki temu Citroën zyskał oddanych fanów na całym świecie, dla których znak podwójnego szewrona oznacza znacznie więcej niż tylko markę samochodu – to symbol wyjątkowego podejścia do motoryzacji.

Patrząc na współczesne modele Citroëna, można dostrzec, że duch André Citroëna, wizjonera z polskimi korzeniami, nadal inspiruje projektantów i inżynierów marki. I choć technologia się zmienia, niezmienne pozostaje dążenie do innowacji i tworzenia samochodów z charakterem.

A Ty, który moment w historii Citroëna uważasz za najbardziej przełomowy? Czy to narodziny podwójnego szewrona w Polsce, czy może powstanie rewolucyjnego Traction Avant? A może to właśnie kultowa "Kaczka" lub futurystyczny DS najlepiej oddają ducha tej wyjątkowej marki?